SPBD Microfinance Limited

Ena loma ni veisaqasaqa ni bula vakailavo, na kabi ni dinau lailai e dau vurevure ni nuinui vei ira e lewe vuqa, vakauasivi vei ira na marama era dau vakatulewa ena nodra veivalenibisinisi lailai. E Viti, na SPBD Microfinance Limited (SPBD Viti) e dua na iDabai ni Vurevure ni Ilavo e Sega ni Baqe (NBFI) sa tu vakadua na kena inaki me vakaukauwataki ira na marama era rawa ilavo lailai kei ira era sega ni dau vakayagataka na baqe ena veivuke ni dinau lailai kei na veivakatorocaketaki ni bisinisi.

iVakamacala Levu ni Kabani kei na iTukutuku Makawa

Na SPBD Microfinance Limited e Viti e tauyavu ena Noveba ni yabaki 2010. Na kena inaki levu duadua oya me solia na dinau lailai kei na veivuke ni bisinisi ena nodra veivakaukauwataki na marama era sega ni rawata na dinau mai na baqe vakaparokaramu. Ena gauna oqo, na SPBD Viti e sa ikoya na dauveisoliyaki dinau lailai levu duadua e Viti, ka qarava e rauta ni 6,500 na marama era dau kerea dinau. Na kena iuro ilavo ni dinau e rauta ni FJD 4.6 na milioni, ka FJD 1.8 na milioni ena akaude ni veimamaroroi.

Na SPBD Viti e kabi ni SPBD Microfinance Holdings (Singapore) Pte. Ltd., ka mai kabi talega ni SPBD Microfinance Holdings (Delaware) L.L.C., mai Amerika. Na kena inaki e vakatautaki ena kena veivukei na marama era dauveivakatorocaketaki bisinisi lailai ena veikoro kei na veitauni lalai, vakauasivi o ira era sega ni tu rawa nodra iyau me ra vukea na dinau.

Ena kena gaunisala ni cakacaka, e dau vakayagataka na SPBD na kena iwalewale ni dinau vakamatavata, ka ra duidui kina mai na baqe levu. Na iwalewale oqo e vakaukauwataka na veitokoni ni veiwatini ena nodra qarava na dinau, ka sega ni gadrevi na iyau me veivakadeitaki. Ena gauna oqo, na Manidia Levu ni SPBD Viti o Mr. Elrico Munoz, ka dau qaravi koya tikoga na Gregory F. Casagrande, na Dauveibuli ka Peresitedi ni SPBD.

iVurevure ni Dinau kei na Veiqaravi ni SPBD Microfinance Limited

Na SPBD Viti e solia e vuqa na dinau ka ra veiganiti kei na nodra gagadre na marama dauveivakatorocaketaki bisinisi lailai. Era taucoko na dinau oqo e sega ni tauri na iyau me veivakadeitaki, ia e vakadeitaki ena nodra matavata, ka okati talega kina na akaude ni veimamaroroi e dodonu me qaravi.

• Dinau ni Bisinisi Lailai (Micro-Enterprise Loan): Oqo na dinau dau kerei vakalevu, ka dau FJD 500 ki na FJD 1,800 na kena levu. Na gauna ni sausaumi e 50 na macawa, ka dau saumi vakavula. Na kena iVakatagedegede ni Tupu (Add-on interest rate) e 20% ena yabaki. Ena gadrevi talega na iVakacavacava ni Veivakatorocaketaki e 2.5% ni iuro ni dinau, kei na iVakacavacava ni Lewe ni Matavata e FJD 120 ena yabaki vei ira na lewe vou. E sega ni gadrevi na iyau, ia e vakadeitaki ena nodra matavata kei na akaude ni veimamaroroi ka tauri tu e rauta ni dua na ikatolu ni iuro ni dinau.
• Dinau ni Vakavinakataki Vale (Housing Improvement Credit): Na dinau oqo e rawa ni kerei me yacova na FJD 2,000. Na kena iVakatagedegede ni Tupu kei na gauna ni sausaumi e tautauvata kei na Dinau ni Bisinisi Lailai (20% add-on, 50-macawa).
• Dinau ni Bisinisi Lailai kei na Veivakatorocaketaki (SME Loan): Ena veiwekani kei na Fiji Development Bank (FDB), e rawa ni solia na SPBD na dinau levu cake me yacova na FJD 100,000. Na kena iVakatagedegede ni Tupu e 12% ena yabaki vei ira na MSMEs ni marama, se 3.99% vei ira na SME Sustainability Package. Na gauna ni sausaumi e 3 ki na 5 na yabaki, ka gadrevi e 10% ki na 35% ni iuro ni dinau me iyau.
• Dinau ni iYaya Levu kei na iCina Vakayaga na Cila ni Siga (White Goods & Solar Lighting Loans): Na dinau oqo e rawa ni FJD 500 ki na FJD 2,000. Na iVakatagedegede ni Tupu kei na gauna ni sausaumi e tautauvata kei na dinau vakamatavata (20% add-on, 50-macawa).
• Dinau ni Vuli Levu kei na Dauveiqaravi e Vanua Tani (Higher Education & Overseas Worker Loans): E dau veivuke na dinau oqo ena veivakauaqataki ni veisaumi ni vuli se na iWali ni veivakataleitaki ki vanua tani. Na kena iuro ni dinau e rauta ni FJD 1,000 ki na FJD 3,000. Na iVakatagedegede ni Tupu kei na iVakacavacava e tautauvata kei na dinau vakamatavata.

iVola ni Maroroi Ilavo e Dodonu kei na Inisua

Na SPBD e dau gadreva na iVola ni Maroroi Ilavo e Dodonu (Compulsory Savings) e FJD 2 ena macawa. Na ilavo oqo e dau tauri tu me veivakadeitaki ni dinau. Ena okati talega kina na Inisua ni Veivuke ni Mate (Death Benefit Cover) vei ira na lewe ni matavata (FJD 100) kei na watidra (FJD 50) ena gauna ni leqa.

iTuvatuva ni Kerekere kei na Veika Gadrevi

Na iwalewale ni kerekere dinau mai na SPBD e vakatautaki ena veitaratara vakamata ni mata kei na veitokoni ni matavata. E sega ni vakayagataka na iwalewale ni baqe levu, ka rawa ni vukei kina o ira era sega ni dau vakayagataka na baqe.

Sala ni Kerekere

E rawa ni kerei na dinau ena kena veiqaravi na SPBD ena 55 na valenivolavola ni Grade A e Viti taucoko, okati kina na Viti Levu, Vanua Levu, Ovalau, kei Taveuni. Era dau caka na veivosaki taumada ena veikoro, ka dau liutaki mai vei ira na manidia ni valenivolavola, kei ira na iliuliu ni koro.

Kilai na Kasitama (KYC) kei na iTuvatuva ni Veitarogi

Ena gadrevi na iVola ni Tukutuku me vaka na iVola ni Sucu, ID ni iTaba, iVola ni TIN, kei na iVola ni Bisinisi se iVola ni Veivakadeitaki (mai na SPBD). Ena gadrevi talega na veibuli ni matavata e 10 ki na 20 na marama era digitaki ira ga, ka ra na dau veivuke ena nodra veitarataravi ni sausaumi.

iVakatagedegede ni Dinau kei na Veidinau

E sega ni dau vakayagataki na iVakatagedegede ni Dinau (Credit Bureau Check) me vaka na iwalewale ni baqe, ia e vakatautaki ena veivakadeitaki ni matavata, na iTukutuku ni Veimamaroroi, kei na veivosaki vakavula. Vei ira na dinau ni SME era tokoni mai na FDB, ena gadrevi na veidikevi ni baqe.

Sala ni Soli Dinau

Na iuro ni dinau e dau soli vakailavo ena veivosaki vakavula. Ena gauna mai muri, e tu na iwalewale ni veivakatorocaketaki ni soli dinau vakalivaliva (mobile money rollout) ena kena porokaramu ni veiqaravi vakalivaliva.

Kumuni kei na Vakalesui ni Ilavo

E dau caka na kumuni ni ilavo ena veivosaki vakavula, ka ra dau vakaraica na ofisa na iwali ni ilavo kei na veisaumi. Ena gauna ni leqa, me vaka na cagilaba, e dau soli na gauna ni veisureti kei na dinau ni veivakatorocaketaki.

iVakatagedegede ni Lawa kei na iTuvaki ena Makete

Na SPBD Viti e tu ena ruku ni lawa ni Viti ka dau vakarautaka na veiqaravi ni dinau lailai. E dua na iDabai ni Vurevure ni Ilavo e Sega ni Baqe (NBFI) ka dau vakarautaki mai na Reserve Bank of Fiji (RBF). E dau muria na lawa ni veimamaroroi ni ilavo, porokaramu ni veitukutuku, kei na iwalewale ni veiqaravi.

Ena vuku ni veimaroroi ni kasitama, e dau vakaraitaki vakamatata na iVakacavacava, iVakatagedegede ni Tupu, kei na akaude ni veimamaroroi e dodonu. E dau caka talega na veivosaki ena veikoro me veivakavinakataki ni leqa.

Na SPBD Viti e ikoya na dauveisoliyaki dinau lailai levu duadua e Viti, ena kena lewe ni kasitama kei na iuro ni dinau. Ena yabaki 2015, na kena iuro ni dinau e FJD 4.6 na milioni, ka FJD 1.8 na milioni ena veimamaroroi. Na kena duidui mai vei ira na kabani veisisivi e koto ena kena iwalewale ni dinau vakamatavata ka sega ni gadrevi na iyau, na kena veivakaukauwataki na marama, kei na kena tiko ena veiyasa i Viti, vakauasivi ena veikoro.

Vei Kabani Veisisivi

E Viti, e so na kabani era veisisivi kei na SPBD Microfinance Limited, ka ra oka kina:

• Fiji Development Bank (FDB): E dau solia na dinau vei ira na Bisinisi Lailai kei na Veivakatorocaketaki (SME) kei na MSME ni marama ena 12% ena yabaki.
• Baqa Vakalotu (BSP, ANZ): Era dau solia na dinau ni tamata yadua se dinau ni vakayagataka na iyaya ena 10.5% ki na 16.5% ena yabaki.

Na SPBD e duidui ena kena iwalewale ni dinau vakamatavata, na kena sega ni gadrevi na iyau, na kena vakarautaka na veivuli ni veivakatorocaketaki, kei na kena veivukei na marama era rawa ilavo lailai era tiko ena veikoro.

Na Porokaramu ni Talevoni Veikauyaki kei na iVakarau ni Veivakayagataki

Na SPBD e vauca tiko na porokaramu ni talevoni veikauyaki ena ruku ni Digital Financial Services (Fiji). Na porokaramu oqo e na oka kina na veivakatorocaketaki ni soli dinau vakayawa, Kilai na Kasitama Vakalivaliva (e-KYC), kei na veivakaleleci ni akaude. Oqo e dua na toso levu ena kena veiqaravi vakalivaliva, ka na rawa ni veivuke vakalevu vei ira na kasitama ena kena rawarawa na nodra kerea dinau kei na veivakaleleci ni nodra akaude.

Ena gauna oqo, na SPBD e tiko na kena iTikotiko ni Kabani ena Initaneti www.spbdmicrofinance.com, kei na kena iVurevure ni Veitaratara Vakaitikotiko (Social Media Channels) me veitaratara kei ira na lewe ni vanua kei ira na dauveivakailavotaki.

iVakamacala ni Kasitama kei na Veiweka

Ena veivakamacala e dau soli, e levu na kasitama era vakavinavinakataka na veivuke ni SPBD ena nodra vakaukauwataki na nodra bisinisi. Ia, e so na veiweka e dau basika, oka kina na kena iVakatagedegede ni Tupu e 20% ena yabaki, ka rawa ni vakaibalebale ni levu cake mai na baqe vakaparokaramu. Na gauna ni veivosaki vakavula e rawa talega ni veibasai kei na nodra porokaramu ni bisinisi na marama.

Na SPBD e dau vakayagataka na ofisa era dau gole sara ena veikoro me ra veitaratara kei ira na kasitama, ka dau caka talega na veivuli ni veivakaukauwataki. Ena gauna ni COVID-19, era vakayagataka na marama na nodra dinau me ra veisautaka na nodra iwali ni ilavo me rawa ni ra bula.

Veivakasalataki Yaga vei ira era Via Kerea Dinau

Kevaka o via kerea dinau mai na SPBD Microfinance Limited, e so oqo na veivakasalataki yaga mo nanuma:

1. Vulica Vakamatata na Veidinau: Mo kila vinaka na iVakatagedegede ni Tupu, na iVakacavacava, na gauna ni sausaumi, kei na veika tale e gadrevi. Kerea me veivakamatatataki na ka o sega ni kila.
2. Kila na iNaki ni Matavata: Na dinau vakamatavata e gadreva na veitokoni ni lewe ni matavata. Mo digitaka na matavata e kaukauwa ka ra nuitaki me rawa ni veivuke ena gauna ni leqa.
3. Vakasama Vinaka na Rawa Ilavo ni Sausaumi: Mo vakadeitaka ni o rawa ni sauma na dinau vakavula. Sega ni tauri na dinau e sivia na nomu rawa ni sauma.
4. Vakayagataka na Dinau ena iNaki Yaga: Na dinau oqo e vakarautaki me veivakatorocaketaki bisinisi. Vakayagataka ena kena iNaki me rawa ni tubu kina nomu bisinisi kei na nomu bula vakailavo.
5. Kerea na Veivuke: Kevaka o duavata na leqa se o sega ni kila e dua na ka, mo kerea na veivuke mai na ofisa ni SPBD. Era tiko me ra vukei iko.

Na SPBD Microfinance Limited e dua na iVurevure ni Dinau lailai yaga e Viti, ka dau veivuke vakalevu vei ira na marama ena nodra vakaukauwataki na nodra bula vakailavo. Ena kena veiqaravi vakamatata kei na kena iwalewale ni dinau vakamatavata, e dua na digidigi vinaka vei ira era gadreva na veivuke ni dinau lailai me ra tauyavu se vakatorocaketaka na nodra bisinisi.